In onze snelle wereld is ‘stress’ een woord dat we altijd gebruiken en overal horen. De uitdrukkingen ‘ik ben zo gestrest’ en ‘ik ben gestrest’ wordt bijna gebruikt als geuzentitels, wat bewijst dat ons leven vol en druk is. Maar stress is niet iets dat lichtvaardig moet worden opgevat.  Hoewel we stress een emotie noemen is het veel meer dan dat.

Het creëert eigenlijk een reeks fysiologische gebeurtenissen in je lichaam. Hoe vaker deze stressvolle gebeurtenissen zich voordoen en hoe langer ze duren, hoe meer impact het heeft op je gezondheid. En dan met name op auto-immuunziekten. 

Oorzaken kunnen fysiek of emotioneel zijn. 

Stress beschrijft een ervaring die wordt veroorzaakt door iets dat een stressor (oorzaak)wordt genoemd. Stressoren kunnen emotioneel of fysiek zijn. Grote stressvolle gebeurtenissen zijn onder meer de dood van een geliefde, een scheiding of breuk, of onderworpen worden aan fysiek of emotioneel misbruik of trauma. Minder voor de hand liggende stressfactoren zijn niet genoeg slapen, maaltijden overslaan, lange dagen werken, te veel trainen en voor iedereen behalve jezelf zorgen. Zelfs positieve gebeurtenissen zoals trouwen, je droombaan landen of verhuizen naar een nieuwe stad kunnen stressfactoren zijn.

Onbewust versus bewust 

Sommige mensen zijn zich er van bewust dat ze gestrest zijn en merken de fysieke effecten in hun lichaam (zoals buikpijn, hoofdpijn of een kloppend hart) en de emotionele effecten (zoals prikkelbaarheid, vermoeidheid of hunkeren naar zoete of zoute voedingsmiddelen) bijna direct op. Maar ik ken ook genoeg mensen die niet weten of voelen dat hun lichaam lijdt of dat de fysieke symptomen die ze ervaren verband houden met stress. Veel mensen zijn zo gewend om met stress te leven dat ze het niet eens merken. 

Hoewel de specifieke kenmerken sterk kunnen variëren, veroorzaken alle stressoren een verbazingwekkende gebeurtenissen in je lichaam. Dit wordt de stressrespons genoemd.

Je kan wel je reactie op stress leren beheersen

We zijn allemaal wel eens gestrest, we leven niet in een luchtbel of utopische wereld. Stress is dus niet helemaal uit ons leven te bannen, dat is onmogelijk. Je kan wel je reactie op stress leren beheersen. Jij kunt bepalen hoe stress in je lichaam komt en hoe dit je lichaam beïnvloedt. Met name beïnvloedt het je hormoonhuishouding, je zenuwstelsel en je immuunsysteem. Langdurige stress maakt je letterlijk ziek. 

De reactie van het zenuwstelsel op stress

Je hersenen en ruggenmerg maken deel uit van je centrale zenuwstelsel. De rest van de zenuwen in je lichaam maken deel uit van het perifere zenuwstelsel, dat uit twee delen bestaat: het somatische zenuwstelsel en het autonome zenuwstelsel. De zenuwen in het somatische zenuwstelsel verbinden zich met spieren en dit is het deel dat je gemakkelijk kunt beheersen met je bewuste gedachten. Dit gaat bijvoorbeeld over hoe jij je hand beweegt, je been optilt of naar links of rechts kijkt. Het autonome zenuwstelsel regelt lichaamsfuncties die als automatisch worden beschouwd, zoals je hartslag, temperatuur, bloeddruk, ademhaling, spijsvertering en meer.

De aan- en uit schakelaars van stress 

Het autonome zenuwstelsel is een cruciaal onderdeel je lichaam met aan en uit-schakelaars die elkaar in evenwicht moeten houden. De aan-schakelaar wordt het sympathische zenuwstelsel genoemd en gaat aan als je gestrest bent. Dit is een onderdeel van je stressreactie. De uit-schakelaar wordt het parasympathisch zenuwstelsel genoemd en werkt als de rem die je helpt te ontspannen en de stressreactie uit te schakelen. Het autonome zenuwstelsel is bedraad, wat betekent dat de stressreactie in je hersenen begint en via je zenuwen naar beneden gaat en verschillende organen in je lichaam stimuleert. Waaronder je maag, hart en bijnieren. Deze bedrading in je immuunsysteem is erg belangrijk voor het functioneren van je T-cellen.

Wanneer je gestrest bent initieert het sympathische zenuwstelsel iets dat de vecht-of-vluchtreactie wordt genoemd. Een veel voorkomende reactie is dat je hart sneller klopt. Dit gebeurt om twee redenen. Ten eerste stimuleren de sympathische zenuwen je hart direct, en ten tweede geven de bijnieren het hormoon adrenaline af wat ook je hartslag verhoogt. Deze dubbele trap treft alle organen die betrokken zijn bij de vecht-of-vluchtreactie. Maar je lichaam heeft hier ook een ‘tegengif’ voor. Je parasympathische zenuwstelsel zou in werking moeten treden om de vecht-of-vluchtreactie uit te schakelen, waardoor je weer in balans komt, zodat je niet vast komt te zitten in overdrive. En daar gaat het vaak mis..